Haagse School Nieuwsbrief: de kat van Breitner, Mondriaanbrieven & de familie Van Houten - Editie #139
Maandelijkse nieuwsbrief over de schilders van de Haagse School.
Welkom bij de 139ste editie van de Haagse School Nieuwsbrief, waarin ik op zoek ga naar de kat van Breitner die verdwaald is - of bewust verschenen - in de wereld van Artificial Intelligence.
Aankomende veilingen
TWENTS VEILINGHUIS ENSCHEDE - Veiling - 13, 14, 15 april - met Savrij, Van Kregten, Raaphorst, Rabbers, Julius van de Sande Bakhuyzen, een vrouw en kind zoeken sprokkelhout in het bos door Van Soest, Morel, Helder, De Bruin, Schermer, Check hier.
KORST VAN DER HOEFF VEILINGEN DEN BOSCH - Kunst- & Antiekveiling - 17/21 april - De catalogus komt vrijdag 7 april rond 17.00 uur online. Check hier.
Nieuws: RKD koopt vijftien onbekende Mondriaanbrieven op veiling
Het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis - heeft eind december 2022 vijftien onbekende brieven van Piet Mondriaan verworven op een New Yorkse veiling. De brieven zijn gericht aan de Zwitsers-Amerikaanse kunstenares en verzamelaar Amalia de Schulthess-Loew, die Mondriaan in juni 1941 leerde kennen.
De brieven geven nieuw inzicht in de status die Mondriaan in New York had voor een jongere generatie kunstenaars en in een verandering in zijn stijl aan het einde van zijn leven. De kunstenares en verzamelaar Amalia Loew (1918-2021) werd geboren in het Zwitserse Thurgau. Haar ouders verzamelden hedendaagse kunst en waren onder meer bevriend met de schilder Paul Klee. Haar studie aan de Kunstgewerbeschule te Zürich brak ze begin 1941 af vanwege haar emigratie naar New York. Daar trouwde ze halverwege dat jaar met haar eveneens Zwitserse verloofde Hans Georg Martin de Schulthess Rechberg, een telg uit een rijke bankiersfamilie. In New York begon het echtpaar De Schulthess-Loew met het verzamelen van kunst. Hun collectie bevatte onder meer werk van Marc Chagall, Jean Dubuffet, Alberto Giacometti en René Magritte. Hoewel uit de brieven blijkt dat het echtpaar ook graag een werk van Mondriaan had willen verwerven is het daar niet van gekomen, mede door Mondriaans overlijden op 1 februari 1944. Meer weten? Lees hier verder op de website van het RKD.
Tentoonstelling: ‘Mesdag + Van Houten - het zit in de familie’ - Fraeylemaborg - Slochteren
Ontstaat kunst het door opvoeding en omgeving? Zit het wellicht in de genen? De tentoonstelling ‘Mesdag + Van Houten - het zit in de familie’ vertelt het verhaal van een opmerkelijke kunstenaarsfamilie uit Groningen.
Vijf leden van deze familie komen aan bod in de tentoonstelling in de Fraeylemaborg in Slochteren: de welbekende Sientje Mesdag van Houten (1834 – 1909) en haar man Hendrik Willem Mesdag (1831-1915) die een indrukwekkende artistieke carrière opbouwden, waarbinnen Den Haag de spil vormde. Sientje deelde haar atelier enige tijd met haar nichtje, de eigenzinnige graficus en schilderes Barbara van Houten (1862-1950). Ook broer Gerrit van Houten (1866-1934) en Alida van Houten (1868-1960) kozen voor de kunst.
In Slochteren zijn meer dan 60 schilderijen, tekeningen en etsen te zien. Naast de zeegezichten van Mesdag landschappen van Mesdag-van Houten, zijn de hoogtepunten een stemmig aanzicht op Groningen van de 19-jarige Gerrit, een enorm stilleven van Barbara waar haar passie voor schilderen vanaf spat en de ingetogen precisie van Alida’s stillevens, zo schrijft Dagblad van het Noorden. De tentoonstelling is nog tot en met 16 juni te zien.
Tentoonstelling: ‘De Toorop lijn Jan Toorop – Charley Toorop – Edgar Fernhout’ - Nederlands Steendrukmuseum - Valkenswaard
De kunstenaarsdynastie Toorop, bestaande uit Jan Toorop, zijn dochter Charley Toorop en kleinzoon Edgar Fernhout, beslaat bijna honderd jaar kunstgeschiedenis. Ieder van hen leidde een fascinerend leven. Met hun individualiteit drukte zij elk een stempel op de Nederlandse kunstgeschiedenis. Alle drie de kunstenaars zijn voornamelijk bekend door hun schilderijen, maar zij maken ook gebruik van de lithografie. Het Nederlands Steendrukmuseum neemt voor het eerst het lithografische oeuvre van deze veelzijdige kunstenaarsfamilie onder de loep
De Toorop Lijn presenteert hoe de drie kunstenaars elkaar beïnvloeden en wat de lithografie voor hen betekent. Hoewel Jan, Charley en Edgar een eigen stijl ontwikkelen, is er verwantschap te herkennen. Deze overeenkomsten zijn minstens zo overtuigend als de verschillen, waarbij een interessante ‘bloedlijn’ te bespeuren valt. De expositie toont werk van onder meer het Kunstmuseum Den Haag, Rijksmuseum Twenthe en het Van Abbemuseum Eindhoven.Bij de tentoonstelling is een catalogus verschenen en er worden diverse activiteiten georganiseerd, zoals lezingen en instaprondleidingen. Meer informatie hier.
Via Instagram
Gisteren (8 maart 2023) kreeg het queer meesterwerk van Karel de Nerée in het @rijksmuseum gezelschap van het vrouwelijke meesterwerk van Suze Robertson. Leuk! De artiesten kenden elkaar waarschijnlijk ook, dus dat is mooi meegenomen.Via LinkedIn
Voorzichtig worden de werken aan de muur gehangen. Met handschoenen, heel precies met hulp van HIZKIA. Na de succesvolle Suze Robertson expositie zijn vanaf zaterdag 18 maart Pronkstukken uit de collectie te zien.
Bekijk de video en lees de volledige post op LinkedIn hier.
Het werk: 'Vrouw met witte kat'
In de Haagse School Nieuwsbrief 2.0 zijn de biografieën vervangen door de rubriek ‘het werk’. Nog steeds over één schilder, maar dan met een focus op een belangrijke gebeurtenis of baanbrekend werk uit de carrière van de kunstenaar. Soms een eigen onderzoek, soms een herwaardering van een bestaand onderzoek, soms een actualiteit.
DALL-E is de AI-gedreven beeldgenerator van OpenAi, het bedrijf dat ook verantwoordelijk is voor ChatGPT. Ik vroeg DALL-E om een schilderij van Breitner te maken met twee verschillende opdrachten (prompts). Eerst vroeg ik om een ‘breitner painting situated in Amsterdam’. De resultaten waren teleurstellend. Dat gold ook voor variaties waarbij ik ‘streets of Amsterdam’, of ‘streets of Amsterdam with people’ aan de prompt toevoegde.
Toen ik uiteindelijk maar gewoon vroeg om een ‘Breitner painting’, stond er plotseling wel een afbeelding tussen met een zekere ‘breitneriaanse’ uitstraling. Zowel qua toon, toets als motief. Alles klopte. Op het eerste gezicht dan. De motieven achter de vrouw komen overeen met die op de kleden in de schilderijen van diverse kimono-meisjes, de kleding en ‘de kop’ leken rechtstreeks uit een straattafereel met Amsterdamse meiden geplukt. En dan was er nog die witte poes recht onderin. De poes van Breitner zelf? Waar kwam die vandaan? Voor zover mij bekend heeft de schilder zijn poes meermaals vastgelegd. Maar wel alleen met de camera of in zijn schetsboek en niet op het doek.
Bij nadere beschouwing klopt er natuurlijk geen snars van het schilderij. Het motief van de kleedjes is verwerkt in het behang, de neus van de vrouw lijkt wel een stuk schuurpapier (al had dat in het geval van Breitner nog wel gekund) en ze houdt een soort stok - die vastzit in de muur - vast alsof het een machinegeweer is in plaats van de steel van een parasol. En die kat, is dat eigenlijk wel een kat?
Ok, de afbeelding is uiteraard gediskwalificeerd als Breitner. Toch komen toon en toets op een bepaalde manier verrassend dicht in de buurt, maar de voorstelling permitteert wel erg veel vrijheden. Meer dan Breitner zichzelf geoorloofd zou hebben. Ondertussen bleef ik mij afvragen hoe die witte kat daar toch verschenen is. Ik vroeg aan een AI-specialist of het mogelijk is dat de AI van OpenAI het archief van het RKD heeft doorgeploegd en daarom weet dat Breitner een witte kat heeft. Maar dat blijkt niet zo te zijn. Het huidige AI-model baseert zich alleen op het kwalificeren van beeldmateriaal, het combineert deze nog niet met kennis uit andere bronnen, zoals met de volgende generaties wel zal gebeuren. ChatGPT blijkt zelf blijkt ook niet goed op de hoogte van de specifieke kenmerken van de kat van Breitner. Waar die witte kat op de afbeelding vandaan komt, blijft dus vooralsnog een raadsel.
Vooruit. ChatGPT zit er niet helemaal naast. Het enige schilderij met een kat van Breitner dat ik heb kunnen vinden, is een dame met een zwarte kat. Dat neemt niet weg dat Breitner’s katten in huiselijke setting, op een stoel, of in de armen van zijn echtgenote Marie Jordan, stuk voor stuk wit zijn.
Special Offer
Werken van Haagse School schilders zijn te koop voor iedereen: van €100.000.000,- tot €100,- Van veilinghuis tot marktplaats. Elke editie treft u hier een Special Offer.
Bij Bonham’s in Londen wordt tijdens de 19th Century and British Impressionist Art veiling op woensdag 29 maart een straattafereel door Floris Arntzenius aangeboden. De spiegelende straten, de Haagse dames en heren en ook de voor arntzenius zo typerende slagers( of bakkers) jongen ontbreken niet op deze aquarel. Al loopt hij niet zo als meestal van ons af, maar komt hij op ons toe. Achter een handkar wurmt hij zich een weg door de menigte. Richtprijs £7,000 - £10,000. Meer informatie hier.
*disclaimer - Bij twijfel wordt eventueel een kanttekening geplaatst aangaande de echtheid van getoonde werken, echter in geen geval wordt echtheid gegarandeerd, dwz ook niet wanneer er geen kanttekening geplaatst is.
Enthousiast? Stuur deze nieuwsbrief gerust door aan vrienden en collegae!
Het boek De schilders van Amsterdam (WBOOKS, 2022) maakte ik samen met kunsthistoricus Werner van den Belt. Het gaat over kunstenaars die verslag doen van de ontwikkeling van het Amsterdam van hun tijd. Vijf eeuwen schilderkunst in de hoofdstad. Van Rembrandt tot Breitner en van Monet tot Max Beckmann. Meer informatie en bestellen kan hier, via uitgeverij WBOOKS, of hier via bol.com
Leuk verhaal met de kat . gr jv